وقتی درباره آغاز تمدن ایرانی صحبت می‌کنیم، نخستین پایتخت کشورمان تنها یک اسم ساده روی نقشه نیست؛ بلکه نماینده‌ی شروع تاریخ سیاسی و فرهنگی ملت ایران است. اما اولین پایتخت ایران کجا بود و چه ویژگی هایی داشت؟ همراه تریپ تودی باشید تا به بررسی این موضوع بپردازیم.
اولین پایتخت ایران کدام شهر بود؟
بر اساس منابع معتبر تاریخی همچون نوشته‌های هرودوت، تاریخ‌نگار یونانی، و آثار باستانی کشف شده در ایران، هگمتانه (Ecbatana) پایتخت نخستین حکومت ایرانی یعنی مادها بوده است. حکومت مادها که حدود قرن هفتم پیش از میلاد شکل گرفت، نخستین قدرت سیاسی سازمان یافته در فلات ایران بود و هگمتانه را به‌عنوان پایتخت خود برگزید.
شهر هگمتانه نه تنها مرکز فرمانروایی مادها بود، بلکه بعدها در دوره‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی نیز جایگاه مهمی در ساختار حکومتی و نظامی ایران داشت.
هگمتانه چگونه شهری بود؟
بر اساس توصیف هرودوت، شهر هگمتانه دارای هفت دیوار متحدالمرکز بوده که هر دیوار از دیوار قبلی بلندتر و رنگارنگ‌تر بوده است. این ساختار دفاعی پیشرفته نشان‌دهنده هوشمندی معماران ماد و اهمیت استراتژیک شهر در آن دوران است.
هگمتانه در مسیر شاه‌راه‌های باستانی قرار داشته و نقش مهمی در تجارت، نظامی‌گری و ارتباط میان شرق و غرب ایران ایفا می‌کرد.
- هرودوت در کتاب خود اشاره می‌کند که دیاکو، نخستین پادشاه ماد، دستور ساخت شهر هگمتانه را داد و آن را به پایتخت مادها تبدیل کرد.
- کتیبه‌های آشوری از ماد به‌عنوان یک قدرت سیاسی یاد می‌کنند که در منطقه همدان امروزی مستقر بوده است.
- پژوهش‌های باستان‌شناسی انجام‌شده در تپه هگمتانه نیز وجود ساختارهای شهری، دیوارهای دفاعی، کانال‌های آب‌رسانی و آثار معماری پیشرفته را اثبات کرده‌اند.
هگمتانه در دوران های بعدی
پس از سقوط مادها، هخامنشیان، به‌ویژه داریوش بزرگ، همچنان از هگمتانه به‌عنوان یکی از پایتخت‌های تابستانی خود استفاده می‌کردند. این شهر در دوره اشکانی نیز مرکز مهمی بود و در زمان ساسانیان همچنان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. در دوران اسلامی، همدان (نام جدید هگمتانه) به‌عنوان شهری مهم باقی ماند و تا امروز یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شود.
کلام آخر
هگمتانه، یا همان همدان امروزی، بیش از یک شهر تاریخی است. این مکان نماد آغاز تمدن ایرانی، شکل‌گیری نخستین حکومت ایرانی و یکی از پایه‌های اصلی فرهنگ و سیاست ایران باستان است. اگر به دنبال ریشه‌های هویت ایرانی هستید، باید رد پای تاریخ را از دل خاک هگمتانه دنبال کنید؛ جایی که اولین پادشاه ایرانی تاج‌گذاری کرد و نخستین گام‌های قدرت‌مندی ایران برداشته شد.
